Handhaving schijnzelfstandigheid: wat verandert er per 1 januari 2025?

Met nog zes maanden te gaan tot de formele start van de handhaving schijnzelfstandigheid, neemt de spanning binnen zorgorganisaties toe. Is dat terecht? In dit artikel tref je ons beeld over wat er per 1 januari 2025 voor de zorg verandert aan de handhaving op schijnzelfstandigheid.

Van aanwijzingen geven naar handhaven

De wet DBA is sinds 1 mei 2016 van kracht. Vanwege maatschappelijke onrust over de gevolgen van de wet is handhaving op de wet DBA door de Belastingdienst tijdelijk opgeschort. Dit heet het 'handhavingsmoratorium'. Dat moratorium liep vanaf 1 mei 2016 en wordt vanaf 1 januari 2025 volledig opgeheven. Gedurende deze kleine negen jaar mocht de Belastingdienst wel aanwijzingen geven, maar geen naheffingen of boetes uitdelen. Alhoewel de dienst vanaf 2019 iets meer ruimte kreeg en bij 'kwaadwillendheid' straffend mocht optreden, werd deze mogelijkheid niet vaak benut. De echte verandering lijkt aankomend jaar te ontstaan. Vanaf 1 januari 2025 krijgt de Belastingdienst alle ruimte om de wet DBA te handhaven. Wat betekent dit voor de zorg?

Binnen de zorg is onderzoek Belastingdienst al in volle gang

De start van handhaving op schijnzelfstandigheid vanaf 1 januari 2025 is vooral voor andere sectoren relevant en niet zozeer voor de zorg. In deze sector voerde de Belastingdienst de handhaving op de wet DBA namelijk eind vorig jaar en dit jaar al verder op. We komen inmiddels regelmatig voorbeelden tegen waarbij de Belastingdienst zzp zorg constructies controleert. Ook deze recente ontwikkelingen zijn verre van nieuw. De toenemende aanpak van vermeende schijnzelfstandigen in de zorg loopt al sinds 2022. De zorgsector krijgt voortdurend het verwijt dat er 'uiteraard' veel schijnzelfstandigheid zou zijn. Dit staat echter niet vast. Over het algemeen heeft de Belastingdienst het beeld dat zzp'ers in de zorg zich moeten houden aan de protocollen van de instelling en door een leidinggevende worden aangestuurd op de afdeling. Op die aanname baseert zij haar oordeel dat er sprake is van 'gezag'. De praktijk zit echter anders in elkaar en het gesprek met de Belastingdienst zit erop. Sinds kort gaan werkgevers in de zorg hun eigen weg bij de inhuur van zzp'ers in de zorg. Daarbij treffen zij steeds vaker de Belastingdienst, die inmiddels (al jaren) op weg is naar een confrontatie met de zorgsector.

Deze ontwikkelingen spelen op dit moment en veranderen niet zozeer na 1 januari 2025.

'Start' de Belastingdienst handhaving?

Nu de zin 'Belastingdienst start handhaving arbeidsrelaties per 1 januari 2025' gebruikelijker wordt, nemen bij een aantal organisaties de zorgen toe over de gevolgen van deze datum. De vraag is of die zorgen volledig terecht zijn. De wijze waarop de wet DBA functioneert, is namelijk niet veranderd sinds 2016 en wijzigt ook niet vanaf 1 januari 2025. Er is nog steeds veel discussie over wanneer er al dan niet sprake is van 'gezag' in de gezondheidszorg. Het definitieve oordeel hierop is aan de rechter, niet de Belastingdienst. Daarnaast gaat de nieuwe zzp wet VBAR pas zijn 2e concept fase in en duurt het minimaal tot 2026 voordat deze van kracht wordt. We hebben de aankomende jaren dus nog met de wet DBA te maken. Deze wet schittert vooral door het gebrek aan concrete uitwerking over wat gezag precies is. Dit punt speelde ook al ten tijde van de VAR-verklaring. Eveneens niet nieuw.

Geen naheffing of boete met terugwerkende kracht voor 2025

Het is belangrijk te weten dat het financiële aspect van handhaving door de Belastingdienst niet in de vorm van boetes zal plaatsvinden voor de jaren van vóór 2025. Van 2016 tot 2025 was er immers een moratorium van kracht en deze jaren mogen niet met terugwerkende kracht beboet worden. Een naheffingsaanslag of correctieverplichting in bijvoorbeeld 2025 of 2026 kan dus pas vanaf 1 januari 2025 worden berekend. Samengevat verandert er voor de zorgsector vanaf 1-1-2025 wat ons betreft niet bijzonder veel in vergelijking met dit moment. Als de handhaving op schijnzelfstandigheid per 1 januari 2025 formeel de ruimte krijgt zal dat binnen de zorg aansluiten op de aanpak van de Belastingdienst van dit moment. Wat overblijft is de aanpak van zorgorganisaties richting de inhuur van zzp'ers. Op dit moment worden voorbereidingen getroffen om de samenwerking tussen zzp'ers en zorgorganisaties verder te professionaliseren. Het doel van zorgorganisaties is om dat per 1 januari 2025 op orde te hebben.